Wat is het recht om vergeten te worden?

Wie kanker of een andere ernstige ziekte had en een verzekering wilde afsluiten, stuitte vroeger vaak op moeilijkheden. Verzekeringsmaatschappijen hielden rekening met het hogere risico dat je meebracht, waardoor je - vanwege je medische voorgeschiedenis - alleen geaccepteerd werd voor een verzekering als je een extra premie betaalde, of zelfs afgewezen kon worden. Dat was bijvoorbeeld het geval als je een verzekering arbeidsongeschiktheid (verzekering gewaarborgd inkomen) wilde aangaan, of een schuldsaldoverzekering.

Bij de aanvraag van zo’n verzekering ben je verplicht om bepaalde gegevens te delen, zodat je verzekeraar de risico’s kan inschatten en de premie berekenen. Dat is enigszins logisch: het risico dat er iets met jou gebeurt is groter als je een 64-jarige mijnwerker bent die rookt en gevaarlijke sporten beoefent, dan wanneer je een 24-jarige, niet-rokende boekhouder bent die van yoga houdt. In het eerste geval zal je verzekeraar dus een veel hogere premie vragen, of kan hij je eventueel weigeren.

Alleen: ook ernstige ziekten - zelfs als je ervan genezen bent - kunnen in de ogen van de verzekeraar een verhoogd gezondheidsrisico inhouden. Daardoor loop je dus het risico om een hogere premie te betalen of zelfs geweigerd te worden. Om daar wat aan te doen, nam de overheid in 2019 maatregelen door het “recht om vergeten te worden” te lanceren. Sinds 2019 geldt dit recht voor mensen die kanker hadden en een schuldsaldoverzekering willen afsluiten. Sinds 2023 is het recht ook van toepassing op verzekeringen arbeidsongeschiktheid en is het toepassingsgebied uitgebreid met andere aandoeningen.

Wat is het recht om vergeten te worden?

Het recht om vergeten te worden, betekent niet dat je mag ‘verzwijgen’ dat je een ernstige ziekte had. Je bent nog steeds wettelijk verplicht om eerlijk te antwoorden op de vragen die je verzekeraar je stelt. Alleen mag de verzekeraar met deze informatie alleen rekening houden binnen bepaalde wettelijke grenzen. Je verzekeraar mag dus je aandoening niet zomaar uitsluiten van de verzekeringsovereenkomst of de verzekering weigeren omwille van de aandoening. Hij moet rekening houden met de wettelijke gunstregimes.

Voor welke aandoeningen kan je ‘vergeten’ worden?

Als je kanker hebt gehad (ongeacht wanneer), dan moet je dat altijd melden aan je verzekeraar als hij daarom vraagt. Als je behandeling echter 8 jaar geleden werd beëindigd (vanaf 2025 wordt dat 5 jaar), mag de verzekeraar geen rekening houden met deze voorgeschiedenis van kanker. Je verzekeraar mag je om die reden dus niet om een aanvullende premie vragen of je weigeren voor een schuldsaldoverzekering of verzekering arbeidsongeschiktheid.

De wachttermijn begint dus te lopen vanaf het moment dat je behandeling gestopt is en je niet meer hervallen bent.

• Als je jonger was dan 21 jaar op het moment dat er kanker bij je werd vastgesteld, bedraagt de termijn al 5 jaar (in plaats van 8 jaar).
• De wachttijd is afhankelijk van het type kanker waarvoor je behandeld werd. Voor de meeste aandoeningen gelden zelfs gunstigere termijnen. Voor bepaalde types borstkanker, huidkanker en baarmoederhalskanker is de termijn bijvoorbeeld 1 jaar.

Voor mensen die aan bepaalde chronische aandoeningen lijden - maar waarvan de ziekte onder controle is - werkt het systeem iets anders. Afhankelijk om welke aandoening het gaat, mag de verzekeraar een aanvullende premie opleggen, maar is die wettelijk begrensd. Voor sommige aandoeningen mag de verzekeraar zelfs helemaal geen extra premie opleggen en mag hij je ook niet weigeren.

Voor chronische patiënten start de wachttijd vanaf het moment van diagnose, en hangt die af van het type aandoening. Chronische aandoeningen die in aanmerking komen voor het recht om vergeten te worden zijn onder meer infectie door het hiv-virus, virale hepatitis C en mucoviscidose.

Raadpleeg het volledige overzicht met alle voorwaarden

Wordt de lijst met aandoeningen uitgebreid?

Het Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg (KCE) heeft de opdracht om elke twee jaar de lijst van aandoeningen te evalueren en zo nodig aan te passen op basis van medische vooruitgang en beschikbare wetenschappelijke gegevens. Er zijn nog andere aandoeningen die op termijn onder de bescherming zouden kunnen vallen. Uit navraag bij het KCE blijkt er momenteel een studie te lopen naar diabetes type 1, een aandoening waaraan naar schatting ruim 70.000 Belgen lijden. Ook voor schildklierkanker, melanomen en hiv wordt momenteel onderzocht of de voorwaarden en wachttijden herzien kunnen worden.

Wat mag de verzekeraar vragen?

Wie een verzekering wil afsluiten, moet eerst een vragenlijst invullen. In de regel mogen verzekeraars enkel vragen stellen die relevant zijn om de risico's te kunnen inschatten. Als een verzekeraar je bijvoorbeeld vraagt of je psychologische hulp krijgt, dan kan je die vraag negeren.

Aan de andere kant moet je wel eerlijk blijven. Je kan bijvoorbeeld niet verzwijgen dat je behandeld werd voor kanker of een chronische aandoening hebt. Dat zou valsheid in geschrifte zijn.

Als je twijfelt, dan is het een goed idee om raad te vragen aan je huisarts. Die is deontologisch verplicht om je bij te staan en kan je helpen zodat je enerzijds de nodige informatie geeft, en anderzijds geen informatie geeft die niet relevant is.

Wat met een bestaande schuldsaldoverzekering?

Heb je vandaag een schuldsaldoverzekering en betaal je extra premie waarvoor je nu zou vrijgesteld worden of minder zou betalen? Dan loopt je verzekering in principe gewoon verder volgens de originele overeenkomst. Met andere woorden: je verzekeraar zal je niet automatisch gunstigere voorwaarden geven. Daarom kan het nuttig zijn om te bekijken om het contract stop te zetten (ook wel ‘afkopen’ genoemd) en een nieuwe aan te vragen. Alleen is dat in de praktijk vaak moeilijk of financieel niet interessant:

• Niet alle contracten laten vroegtijdige opzegging toe.
• Je betaalt doorgaans kosten om het contract stop te zetten.
• Er zit een fiscaal addertje onder het gras: als je de schuldsaldoverzekering fiscaal inbracht, dan zal je een boete van 33% (plus gemeentebelastingen) moeten betalen op de afkoopwaarde.

Het is dus van belang om te becijferen of er in jouw geval wel degelijk een financieel voordeel aan vasthangt of niet.

Ter achtergrond: voor een verzekering arbeidsongeschiktheid stelt dat probleem zich niet, omdat je zo'n verzekering vrij kan opzeggen (je moet wel rekening houden met een opzegtermijn) en overstappen naar een andere aanbieder. Bij een schuldsaldoverzekering ga je in de regel een engagement op langere termijn aan: de verzekering loopt immers in principe zolang je lening loopt.

Komt het ‘recht om vergeten te worden’ er ook voor andere verzekeringen?

Wie bijvoorbeeld een reisannulatieverzekering afsluit, krijgt geen standaard tussenkomst voor aandoeningen die bestaand en bekend waren bij de onderschrijving van het verzekeringscontract, zelfs voor stabiele aandoeningen. Als je je reis moet annuleren omdat je bijvoorbeeld een verergering of opstoot van een bestaande aandoening ervaart, zal de verzekering de kosten dus weigeren, omdat deze aandoening al bekend was op het moment van de ondertekening van het contract. In die zin zou bijvoorbeeld iemand die vroeger aan kanker leed een standaard reisannulatiecontract moeten kunnen aangaan, zonder vrees dat hij bij een plotse herval al zijn geld verliest. Hoewel dat ballonnetje twee jaar geleden al eens werd opgelaten in het parlement, ligt het idee nog niet op de besprekingstafel.