Waarom mentaal en financieel welbevinden hand in hand gaan

Ongeveer de helft van de Belgen heeft financiële zorgen, en zo’n derde van de Belgen voelt zich psychisch onwel. Geldzorgen hoeven niet noodzakelijk samen te gaan met mentale zorgen. Maar in de praktijk zijn beide wel vaak nauw met elkaar verbonden en kunnen ze elkaar ook versterken.

Mentale zorgen beïnvloeden je financieel welzijn

Wie worstelt met zijn mentale gezondheid neemt vaker ongunstige financiële beslissingen. Uit een onderzoek van het Money and Mental Health Policy Institute bij 5.500 mensen die een mentaal moeilijke periode doormaakten, blijkt bijvoorbeeld dat de respondenten:

• meer uitgeven dan normaal tijdens die moeilijke periode (93%)
• het moeilijker vinden om financiële beslissingen te nemen (92%)
• het betalen van rekeningen uitstellen (74%)
• contact met schuldeisers vermijden (71%)
• een lening afsloten die ze anders niet zouden nemen (59%)

Ook volgens het instituut hebben mensen met mentale zorgen doorgaans minder spaargeld, een hogere schuldenlast, minder vaak een eigen woning, zijn minder goed gepositioneerd op de arbeidsmarkt, enzovoort.

Wanneer we ons niet goed in ons vel voelen hebben we ook minder aandacht voor alledaagse taken. Ook op vlak van financiën: rekeningen betalen, de rekeningstand checken, op tijd op werk komen, geld sparen voor noodgevallen, … Interessant genoeg geldt dit voor mensen uit alle inkomensgroepen. Of je veel of weinig verdient: iedereen kan bij een periode van lager mentaal welbevinden dezelfde financiële ‘fouten’ maken.

Emotioneel gedreven financiële beslissingen nemen we trouwens niet alleen wanneer we ons minder goed in ons vel voelen. Soms worden we sterk beïnvloed door het gevoel van het moment. Je hebt waarschijnlijk al een keer iets gekocht om uzelf (of iemand anders) na een baaldag op te beuren. Shoppen kan je stemming boosten: het gelukshormoon dopamine komt bijvoorbeeld al vrij nog vóór je iets koopt, namelijk op het moment dat je iets in je (online) winkelkar legt. Dat geeft tijdelijk een goed gevoel. Winkelen kan op die manier 'therapeutisch' werken.

Financiële zorgen beïnvloeden je mentaal welzijn

Veel mensen ervaren de jongste jaren veel (financiële) onzekerheden. Eerst was er corona. Nu zijn er vooral zorgen rond de hoge inflatie, de aanzwellende energiefacturen, dalende beurzen en economische vertraging. Tele-Onthaal noteerde recent zelfs een stijging van 16,3% meer gesprekken rond financiële zorgen in vergelijking met het jaar voordien. Zorgen die dikwijls gepaard gaan met slapeloosheid, angst, gepieker, gevoelens van machteloosheid, ruzie met de partner, ...

Mentaal en financieel welbevinden werkt dus ook vanuit de andere richting. De druk van financiële problemen en het gevoel geen controle meer te hebben over de situatie kan na verloop van tijd leiden tot mentale problemen. Naast lichamelijke klachten door financiële stress (zoals een verzwakt immuunsysteem en verhoogde bloeddruk) verhogen financiële kopzorgen onder meer de kans op depressiviteit, een lager zelfbeeld en angststoornissen. Wat dan weer kan leiden dat iemand rust nodig heeft, en bijvoorbeeld even niet (voltijds) kan werken.

Leer patronen kennen

Omdat geld en mentaal welbevinden zo nauw met elkaar verbonden zijn, kan het dus letterlijk lonen om zorg te dragen voor zowel je geestelijk welzijn als je financiën.

We hebben elk onze eigen manier om met (financiële) zorgen om te gaan. Hoe je zelf omgaat met financiële stress, hangt er vooral vanaf wat je vroeger van je ouders hebt geleerd. Sommige mensen reageren extreem, bijvoorbeeld door te gokken of (nog) meer schulden aan te gaan. Anderen doen net het omgekeerde: bijna niets meer uitgeven.

Het is altijd nuttig om stil te staan hoe je mentaal en financieel welbevinden met elkaar verknoopt zijn – ook als de balans vandaag goed zit. Deze vragen kunnen alvast helpen:

• Zijn er specifieke momenten waarop je sneller geneigd bent geld uit te geven?
• Zijn er bepaalde momenten waarop je eerder geneigd bent te sparen?
• Hoe voelt het als je geld uitgeeft, en hoe voelt je jezelf als je gaat sparen?
• Voel je jezelf anders als je geld uitgeeft en als je spaart?
• Bij welke uitgaven of spaarmomenten ervaar je positieve emoties (je wordt blij, het is een geruststelling), bij welke ervaar je negatieve gevoelens (je maakt je zorgen, je hebt stress)?
• Welke andere geldzaken triggeren bij jou negatieve gevoelens? Bijvoorbeeld een mail of brief van de bank in je brievenbus vinden, een afspraak maken met de bank, …

Voor wie dieper wil graven, kan het helpen een dagboek bij te houden van je uitgaven en je stemming. Je noteert telkens wat je uitgeeft en waarom je iets koopt. Je zal beter inzicht krijgen in de wisselwerking tussen je financieel en mentaal welbevinden, en bepaalde triggers ontdekken. Dat kan je dan helpen wanneer je het mentaal of financieel moeilijker hebt. Je hebt dan handvaten die je helpen om meer bewuste keuzes te maken, je koop- en spaargewoonten aan te passen of hulp te vinden.

Hulp nodig?

Maak je je vaak zorgen over geld en/of je mentaal welbevinden, of merk je dat het niet goed gaat met iemand uit je omgeving? Wacht in ieder geval niet tot het ‘vanzelf’ overgaat, maar ga hierover een gesprek aan. Je kan professionele hulp inschakelen, met iemand praten uit je vertrouwde omgeving, of anoniem een gesprek aangaan via Tele-Onthaal. Op de website van Te Gek!? lees hier meer waar je terecht kan voor hulp, of hoe je iemand kan helpen.