Samen in het leven, apart in de geldzaken? Een handleiding voor startende samenwoners

Als je samen met je partner op een gezamenlijk adres woont en het huishouden deelt, dan wonen jullie feitelijk samen. Niet alleen verliefde stellen kunnen feitelijk samenwonen. Ook twee vrienden, een broer en zus, en zelfs meer dan twee mensen kunnen feitelijk samenwonen.

In principe is het geen verplichting dat jullie beiden op hetzelfde adres gedomicilieerd zijn om feitelijk samen te wonen. Als je ooit zou moeten bewijzen dat je feitelijk samenwoont, dan kan je dat bijvoorbeeld staven door briefwisseling voor te leggen die aan jullie beiden is gericht of met een verklaring van de buren.

Als je feitelijk samenwoont …

• … blijven je inkomsten en vermogen exclusief van jou. Het vermogen dat je opbouwde vóór je samenwoonde en het vermogen dat je opbouwt terwijl je feitelijk samenwoont, blijft exclusief van jou. Ook (toekomstige) erfenissen en schenkingen blijven van jou.
  
  
• … en je partner maakt schulden, dan kan jij daar niet mede aansprakelijk voor gesteld worden.
  
  
• … en je partner overlijdt, dan erf je niets (tenzij je partner ‘iets voor jou geregeld heeft’, bijvoorbeeld via een testament). Enkel de wettelijke erfgenamen van je partner erven.
  
  
• … vul je elk een eigen aangifte van de personenbelasting in.

Ook goed om weten: als je dat wil – het is geen verplichting – dan kan je met je partner een samenlevingsovereenkomst opstellen. Daarin pennen jullie afspraken neer. Als jij bijvoorbeeld het meubilair, de televisie en de microgolf ‘inbrengt’ in jullie nieuw huishouden, dan kan je dat documenteren in zo’n samenlevingsovereenkomst. Misschien vind je dat heel onromantisch of zelfs ongepast als jullie net beslissen om samen te gaan wonen. Maar aan de andere kant is er bij een relatiebreuk minder kans dat er discussies kunnen ontstaan over wie nu precies recht heeft op die zitbank, televisie en microgolf.

Wat gebeurt er met je inkomen en vermogen als je wettelijk gaat samenwonen?

Om wettelijk samen te wonen, moet je met je partner een verklaring van wettelijke samenwoning afleggen bij de ambtenaar van de burgerlijke stand van jullie gemeente. Het volstaat dus niet om gewoon op hetzelfde adres gedomicilieerd te zijn.

Als je wettelijk samenwoont …

• … blijven je inkomsten en je vermogen exclusief van jou. Het vermogen dat je opbouwde vóór je samenwoonde en het vermogen dat je opbouwt terwijl je wettelijk samenwoont, blijft enkel en alleen van jou. Ook (toekomstige) erfenissen en schenkingen blijven van jou. Dat is dus hetzelfde als bij feitelijk samenwonen.
  
  
• … en je partner maakt schulden, dan kan (niet zal) jij daar aansprakelijk voor gesteld worden. Volgens de wet zijn wettelijk samenwonenden hoofdelijk gehouden tot de huishoudelijke en fiscale schulden. Dat houdt in dat jullie samen aansprakelijk zijn voor bepaalde schulden die betrekking hebben op het huishouden en belastingen, zoals huurschulden, achterstallige betalingen van kinderzorg en fiscale schulden. Goed om weten: betaal je de huishoudelijke en fiscale schulden van je partner, dan kan je daar een vordering op maken. Simpel gezegd: je kan het geld terugeisen van je partner.
  
  
• … en je partner overlijdt, dan erf je in principe het vruchtgebruik van de gezinswoning en de aanwezige huisraad (niet de blote eigendom: die gaat naar de wettelijke erfgenamen). Let wel, het is geen absolute zekerheid dat je het vruchtgebruik van de gezinswoning en de aanwezige huisraad effectief zal erven. Je wettelijk samenwonende partner kan dat recht namelijk beperken via een testament, zelfs zonder jouw medeweten. Het vruchtgebruik van de gezinswoning erven houdt in dat je in de gezinswoning mag blijven wonen na het overlijden van je partner, zelfs als de woning niet van jou is. Je mag de woning ook verhuren en de huur opstrijken.
  
  
• … vullen jullie in principe een gezamenlijke belastingbrief in.

Net als bij feitelijk samenwonende koppels kunnen jullie een samenlevingsovereenkomst opstellen (zie eerder). Ook hier is dat een mogelijkheid, geen verplichting.

Wat met de bankrekeningen als je gaat samenwonen?

Of je nu wettelijk of feitelijk samenwoont: je vermogen en inkomsten blijven in theorie eigen. In theorie, want in de praktijk is het moeilijk of niet altijd wenselijk om alles eigen en gescheiden te houden. Het kan voor sommige koppels net heel handig zijn om ook een gezamenlijke rekening te hebben.

Om de beste oplossing te bepalen – houden we het apart of nemen we ook een gezamenlijke rekening? – zijn er enkele zaken om samen af te wegen:

• Openhartigheid over financiën: bespreek hoever jullie bereid zijn om financiële informatie met elkaar te delen. Is er een openboekbeleid, of zijn er bepaalde zaken die elk liever privé houdt?
  
  
• Wederzijds vertrouwen: hoe sterk is het niveau van vertrouwen dat jullie hebben als het aankomt op financiële verantwoordelijkheid? Dit is een belangrijke factor, vooral als één van beide partners het beheer van de gezamenlijke rekening op zich zal nemen.
  
  
• Doelstellingen op financieel gebied: zijn jullie doelen op één lijn? Willen jullie bijvoorbeeld samen sparen voor een huis, of heeft ieder individuele financiële aspiraties die prioriteit hebben?
  
  
• Verschil in inkomen en bestedingspatroon: is er een verschil, en zo ja, hoe willen jullie dat verschil aanpakken? Bijvoorbeeld, draagt ieder evenveel bij aan de gezamenlijke rekening, of is het gebaseerd op een percentage van het inkomen?

Wat zijn de voor- en nadelen van een gemeenschappelijke rekening?

Pluspunten gemeenschappelijke rekening

• Overzichtelijkheid: alle gezamenlijke financiën op één plek maakt het eenvoudiger om inkomsten en uitgaven te volgen.
• Transparantie: beide partners hebben een helder beeld van elkaars financiële gewoonten, wat nuttig is voor budgettering.
• Samenwerking: het gezamenlijk beheer moedigt aan om samen financiële doelen te stellen en te bereiken.

Minpunten gemeenschappelijke rekening

• Beperkte privacy: een gezamenlijke rekening betekent dat de transacties voor beide partners zichtbaar zijn. Op zich hoeft dat natuurlijk geen probleem te zijn, als jullie elk jullie aparte rekening behouden.
• Potentiële conflicten: verschillen in uitgavenpatronen kunnen tot meningsverschillen leiden, die met gescheiden rekeningen misschien voorkomen kunnen worden. Ook verschillende inkomensniveaus kunnen spanningen veroorzaken tussen de partners.
• Verdelingsproblemen: in geval van een breuk kan het een uitdaging zijn om de gezamenlijke financiën te verdelen.

Wat zijn de voor- en nadelen van gescheiden rekeningen?

Pluspunten gescheiden rekeningen

• Autonomie: aparte rekeningen bieden ieder een gevoel van financiële vrijheid en zelfbestuur, zonder verantwoording aan de ander.
• Privacy: elkeen kan naar eigen goeddunken met zijn of haar geld omspringen, zonder inmenging van de partner.
• Flexibiliteit: aparte rekeningen maken individueel sparen, beleggen en uitgeven mogelijk, in lijn met jullie persoonlijke doelen.
• Minder risico op conflict: elke partner beheert zijn of haar eigen financiën, waardoor de kans op geschillen over uitgaven kleiner wordt.

Minpunten gescheiden rekeningen

• Gemeenschappelijke doelen: het kan complexer zijn om samen financiële doelen na te streven als je elk een aparte rekening hebt.
• Gebrek aan transparantie: gescheiden financiën maken het lastiger om een helder totaalbeeld te krijgen van de gemeenschappelijke financiële situatie.
• Omslachtig bij gezamenlijke uitgaven: het kan ingewikkelder zijn om gezamenlijke uitgaven te coördineren en te betalen zonder een gezamenlijke rekening.

Wat zijn de voor- en nadelen van een gemengd model?

Pluspunten gemengd model (gemeenschappelijke én gescheiden rekening)

• Balans tussen verantwoordelijkheid en vrijheid: een gezamenlijke rekening biedt een platform voor transparantie en gedeelde financiële verantwoordelijkheid, terwijl aparte rekeningen elke partner financiële zelfstandigheid geven.
• Flexibiliteit: deze setup stelt beide partners in staat om individuele financiële ambities na te jagen, terwijl ze ook gezamenlijk aan gedeelde doelen werken.
• Efficiëntie in beheer: een gezamenlijke rekening vergemakkelijkt het beheer van gezamenlijke uitgaven, waardoor betalingen vlotter verlopen.
• Minder conflicten mogelijk: de combinatie van individuele en gezamenlijke rekeningen kan de kans op geschillen over financiële uitgaven verlagen. Beide partners hebben immers controle over hun eigen middelen en delen de gezamenlijke lasten.

Minpunten gemengd model (gemeenschappelijke én gescheiden rekening)

• Administratieve complexiteit: het beheren van meerdere rekeningen betekent ook wat meer administratieve taken.
• Potentiële onenigheid over uitgaven: er zijn duidelijke afspraken nodig om te bepalen welke kosten van de gezamenlijke rekening worden gedekt en welke uit de individuele rekeningen betaald worden.

Tot slot

Geldbeheer is een dynamisch en soms complex onderdeel van het leven, en dat geldt des te meer wanneer twee levens (en hun geldzaken) worden samengevoegd. Of je nu feitelijk of wettelijk samenwoont, elke relatie is uniek, en dus ook de manier waarop je met geld omgaat. Naast de juridische en fiscale aspecten zijn er emotionele en psychologische dimensies die het geldbeheer binnen een relatie beïnvloeden.

Beide partners hebben verschillende opties voor bankrekeningen, elk met hun eigen voor- en nadelen. Maar de keuze moet uiteindelijk gebaseerd zijn op een goed begrip van elkaars financiële gewoonten, vertrouwen, en gezamenlijke en individuele doelen. Het allerbelangrijkste is dat de keuze voor een bepaalde financiële regeling bijdraagt aan een gezonde, harmonieuze relatie, eerder dan spanningen of conflicten te veroorzaken.