Phishing en online fraude: zo laat je jezelf niet vangen

Internetfraude is de jongste jaren niet meer uit het nieuws weg te slaan. Hierdoor zijn we alerter geworden voor verdachte berichten. Zo kreeg Safeonweb in 2019 ruim 1,7 miljoen meldingen van verdachte berichten en liet deze overheidsdienst 4.000 websites blokkeren. Dat is een pak meer dan het jaar ervoor: toen ontving Safeonweb net geen 650.000 verdachte e-mails en blokkeerde ze 1.500 websites.

Tegelijkertijd zijn er in 2019 volgens Febelfin 27,5% meer consumenten slachtoffer geworden van fraude met internetbankieren in vergelijking met 2018. Cybercriminelen gingen vorig jaar aan de haal met 7.504.979 euro, of gemiddeld 604 euro per slachtoffer. En dat is wellicht het topje van de ijsberg: veel mensen doen immers geen aangifte, vaak uit schaamte.

De stijgende trend is geen toeval. Ons leven speelt zich steeds meer online af. Zeker in deze tijd, waarin online (even) het nieuwe normaal is. Fraudeurs spelen daar handig op in en maken ook misbruik van de actualiteit om ons om de tuin te leiden. Zo ontving het Centrum voor Cybersecurity België (CCB) in 10 dagen bijna 5.000 meldingen van valse berichten over het coronavirus. Bovendien azen criminelen niet enkel op onze bankgegevens. Met deze berichten pogen ze onrust te zaaien, persoonlijke informatie te ontfutselen of met schadelijke software computers en smartphones te besmetten.

Het is dus belangrijk om extra waakzaam te blijven. Zeker nu, wanneer we meer dan ooit thuiswerken en -blijven. 8 tips om ook online gezond te blijven.

Bescherm je apparaten

Zorg dat je firewall en antivirussoftware up-to-date zijn. Laat je virussoftware regelmatig je computer scannen en onderbreek deze dan niet. Stel daarom best zelf een tijdstip in, bijvoorbeeld wanneer je favoriete serie op tv is.

Negeer ook andere programma’s, en vooral je internetbrowsers, niet wanneer ze melden dat er een nieuwe versie beschikbaar is. Vaak gaat het om veiligheidsupdates. Maak het uzelf makkelijk door automatische updates in te schakelen.

Staat je wifi-netwerk nog steeds ingesteld op de fabrieksinstellingen, dan wijzig je best je wachtwoord. Slimme apparaten maken vaak gebruik van het wifi-netwerk; pas ook op deze apparaten het nieuwe wachtwoord aan. En maak van de gelegenheid gebruik om de instellingen van deze apparaten nog eens te bekijken.

Maak ten slotte een back-up van je bestanden en bewaar geen gevoelige (en vooral onversleutelde) informatie op je computer. Een back-up is bovendien handig als je computer het plots begeeft.

Gezond verstand en intuïtie

De meeste fraudeurs slagen er vandaag in om heel overtuigend te werk te gaan: spelfouten zijn uitzonderlijk, ook qua vormgeving is nep en echt vaak niet te onderscheiden. Vertrouw je een mail of bericht om een of andere reden niet, reageer er niet op en klik niets aan. Enkele aandachtspunten:

• Kijk de afzender na. Komt het van een familielid, vriend, collega...? Vraag dan via een ander kanaal of het wel degelijk van haar/hem komt.
• Is een aanbod te mooi om waar te zijn? Dan is het dat waarschijnlijk ook.
• Bezoek enkel vertrouwde en veilige sites. Die beginnen steeds met https:// Die letter s staat voor secure. Check ook het 'slotje' in het webadres: dit betekent dat de verbinding beveiligd is. Let wel: het biedt echter geen 100% zekerheid dat de partij waarmee je communiceert betrouwbaar is.
• Ontvang je plots een communicatie met een urgente of dreigende boodschap? Dit komt meestal niet uit de lucht vallen. Zo zullen banken, verzekeringsmaatschappijen, overheidsdiensten en bedrijven je bijvoorbeeld nooit om paswoorden vragen of zonder eerdere berichtgeving je plots geen toegang meer geven.

Wees op je hoede voor fake nieuws of onbekende nieuwssites

Online informatie is niet altijd betrouwbaar. In de video hieronder van de Universiteit van Vlaanderen geeft professor Ike Picony inzicht over onze vatbaarheid voor fake nieuws. We hebben het vermogen om voldoende kritisch te zijn tegenover fake nieuws, maar wanneer we overspoeld worden met informatie, hebben we moeite om fake van echt te onderscheiden. Twijfelt u? Controleer dan even op betrouwbare websites of traditionele mediakanalen of je deze informatie daar ook terugvindt.

Websites en personen die fake nieuws verspreiden, doen dat niet enkel om de publieke opinie te beïnvloeden. Het kan ook de bedoeling zijn om je naar een website te lokken die een virus installeert op je toestel. Zo waarschuwt Safeonweb onder andere voor websites die misbruik maken van de interactieve kaart van de Johns Hopkins University. Dit is de populaire kaart die een overzicht geeft van het aantal COVID-19 besmettingen.

Wees voorzichtig met je persoonlijke gegevens

Geef je e-mailadres, telefoonnummer of andere informatie enkel wanneer er een goede reden voor is. Vul het niet in op elk online formulier of elke enquête. Niet elke organisatie beschermt even goed je gegevens.

Hoe meer je jouw contactgegevens 'uitdeelt', hoe groter de kans dat die misschien bij een crimineel belanden. Die kan dan je account proberen hacken, of je gegevens verkopen of vrijgeven.

Ook Google (Chrome) en Mozilla (Firefox) zijn zich bewust van deze gevaren. Zij hebben in de recente versies van hun browsers een tool ingebouwd die je waarschuwt als je inlog- of privégegevens getroffen zijn door een datalek. Op https://haveibeenpwned.com/ kan je zelf nagaan of je e-mailadres ergens online circuleert.

Gebruik een programma voor wachtwoordbeheer

Wanneer cybercriminelen je logingegevens voor één site of dienst vonden, zullen ze die ook elders proberen. Het is dus belangrijk veel verschillende paswoorden te hebben. Om die veilig te bewaren, gebruik je best een wachtwoordbeheerder.

Je kan kiezen om daarvoor aparte software te gebruiken, of om gebruik te maken van het wachtwoordbeheer in je internetbrowser. Ook smartphones en tablets die iOS (Apple) of Android (Google) gebruiken, hebben ingebouwde oplossingen.

Kies in ieder geval voor een sterk wachtwoord en maak zoveel mogelijk gebruik van tweestapsverificatie. Dat brengt ons meteen bij het volgende punt.

Activeer tweestapsverificatie

Door tweestapsverificatie in te schakelen, maak je het cybercriminelen een pak lastiger om toegang te krijgen tot je account. Je zal dan bij het inloggen gevraagd worden om dat door een combinatie van (minstens) twee van deze drie factoren te doen:

• Iets dat je ken (een gebruikersnaam, een wachtwoord)
• Iets dat je hebt (een telefoon, een token)
• Iets dat jij bent (een vingerafdruk, gezichtsherkenning)

Check regelmatig je bankrekeningen

Zie je een verdachte transactie? Neem dan meteen contact op met je bank en laat je rekeningen blokkeren. Let ook op kleine bedragen die aan je aandacht kunnen ontsnappen. Die zijn vaak een voorbode voor erger.

Doe aangifte

Zie je een verdacht bericht, meld het bij www.safeonweb.be, zij bekijken de klacht en laten eventueel de betreffende website, mail- of Facebookaccount sluiten. Wanneer je toch het slachtoffer wordt van cybercriminaliteit, doe dan zeker aangifte bij de politie.