Pensioensparen: hoeveel hou je werkelijk over?

Vroeger stoppen met werken en goed van ons pensioen genieten. Van de 11,7 miljoen Belgen is er wellicht slechts een minderheid die dat niét wil. Alleen: om dat te kunnen doen, zit er weinig anders op dan te zorgen voor een stevige basis voor je oude dag. Je kan dat op verschillende manieren doen. Eén van de oplossingen is fiscaal voordelig pensioensparen.

Even ter opfrissing: tot het jaar waarin je 64 jaar wordt mag je jaarlijks een bepaald bedrag sparen in dit stelsel. Afhankelijk van het maximumbedrag dat je kiest, krijg je het volgende jaar in regel een belastingvermindering. Die vertegenwoordigt 25 of 30% van het bedrag dat je stortte.

Keuze uit 2 maximumbedragen

Je kan kiezen uit 2 fiscale maximumbedragen:

• 1.020 euro met een fiscaal voordeel van 30%, tot 306 euro (2024)
• 1.310 euro met een fiscaal voordeel van 25%, tot 327,50 euro (2024)

Het standaardbedrag is maximaal 1.020 euro per jaar. Je kan hiervoor 30% belastingvermindering op je gestorte bedrag krijgen, wat tot 306 euro kan oplopen.

Je kan ook opteren voor maximaal 1.310 euro per jaar. In dat geval krijg je 25% belastingvermindering op je gestorte bedrag (maximaal 327,50 euro). Je moet bij deze optie minstens 1.224 euro sparen, anders kan je minder belastingvermindering krijgen dan wanneer je kiest voor 1.020 euro.

Keuze uit 2 formules

Pensioensparen kan op twee manieren. Kies je voor een pensioenspaarfonds bij een bank, dan is je rendement onzeker, maar mogelijk wel hoger. Dat komt omdat zo’n pensioenspaarfonds onder meer in aandelen en obligaties belegt, en het rendement dus mee afhangt van de evolutie op de beurzen. Er is dan ook geen gegarandeerd minimumrendement.

Kies je voor een pensioenspaarverzekering, dan ga je een contract aan met een verzekeraar. In ruil voor je stortingen belooft de verzekeraar je een kapitaal ter beschikking te stellen bij je pensionering. Je kan kiezen tussen verschillende soorten contracten.

• Ofwel krijg je bovenop je stortingen minstens recht op een vaste rente op al je stortingen. Dit bedrag kan worden aangevuld met jaarlijkse winstdeelnemingen. Je bent dus zeker van een minimaal rendement. Dat noemen we een tak 21-contract.
• Ofwel krijg je op de einddatum van je contract de opbrengst van de beleggingen waarin de verzekeraar investeerde. Dat is een tak 23-contract. Deze formule houdt meer risico’s in, want de uitkomst hangt af van de evolutie van de financiële markten.
• Ofwel stelt de verzekeraar je een formule voor die tak 21 en tak 23 combineert.

100% fiscaal voordelig? Niet helemaal …

Welke formule je ook kiest: met pensioensparen kom je het jaar na je storting telkens opnieuw in aanmerking voor een belastingvermindering tot maximaal 327,5 euro. Aan dit voordeel hangt echter ook een nadeel vast: zowel je opgebouwd kapitaal als je potentieel rendement worden namelijk eenmalig aan 8% belast.

Opmerkelijk: deze eenmalige belasting wordt niet ingehouden op het moment dat je met pensioen gaat, maar al op je 60e verjaardag. Ook als je je opgebouwd kapitaal later ontvangt, bij je effectieve pensionering, houdt de fiscus de belasting in als je 60 jaar wordt.

Heb je je contract voor pensioensparen afgesloten na je 55 jaar, dan wordt de heffing van 8% ingehouden op de dag van de tiende verjaardag van het contract, en niet op je 60e verjaardag.

Goed om weten: als het kan, dan is het fiscaal interessant om te blijven pensioensparen na je 60e verjaardag, tot en met het jaar waarin je 64 wordt. Je geniet dan nog altijd een belastingvermindering voor de stortingen. Je moet dan niet langer de eindheffing van 8% betalen op dat kapitaal en op het potentieel rendement!

Wat is de fiscale balans?

Stel: je doet 25 jaar lang elk jaar aan pensioensparen. Jaarlijks stort je 750 euro, waarop je het volgende jaar telkens 30% belastingvermindering geniet. In totaal zal je op die manier 18.750 euro bijeen sparen, en kom je in aanmerking voor een totaal fiscaal voordeel van 5.625 euro.

Op je zestigste wordt de belasting van 8% geheven. Op dat moment heb je 20 jaar aan pensioensparen gedaan en 15.000 euro opzij gezet. Stel: in die 20 jaar behaal je een gemiddeld jaarlijks rendement van 4%. Dan kom je uit op 22.333 euro (een rendement van 3.583 euro). Op die 22.333 euro heft de fiscus 8%, wat neerkomt op 1.787 euro. Je fiscaal voordeel is dan nog steeds de moeite: 3.838 euro (5.625 - 1.787 = 3.838 euro).

Opgelet: kosten knabbelen rendement weg

In ons voorbeeld zal een gemiddeld jaarlijks rendement van 4% na 25 jaar 12.484 euro winst opleveren (plus een totaal fiscaal voordeel van 3.838 euro), mede dankzij het effect van samengestelde rente. Dat lijkt royaal, maar je mag niet vergeten dat je bank of verzekeraar al een belangrijk deel van de koek heeft afgeknabbeld. Je bank of verzekeraar rekent immers instapkosten en beheerskosten aan.

De FSMA, de toezichthouder van de financiële sector, pakte in april 2024 uit met een onderzoek. Daaruit blijkt dat de instapkosten voor pensioenspaarverzekeringen binnen tak 21 gemiddeld 6,32% bedragen en binnen tak 23 gemiddeld 2,83%. Bij pensioenspaarfondsen lopen de instapkosten uiteen: van 0 tot 3%. Hoe groot de werkelijke impact daarvan is, zie je in volgende tabel.

Overweeg je om in te tekenen op een pensioenspaarverzekering of pensioenspaarfonds, dan doe je er dus goed aan om de instapkosten tussen de verschillende aanbieders te vergelijken.

De instapkosten zijn echter niet de enige kosten waarop je moet letten. Banken en verzekeraars rekenen ook beheerskosten aan. Binnen pensioenspaarverzekeringen reken je op een gemiddelde jaarlijkse beheerskost van 0,6% voor tak 21 en 2,34% voor tak 23. De jaarlijkse beheerskosten schommelen tussen 1 en 2% bij een pensioenspaarfonds.

Wil je weten hoeveel jij nog overhoudt van je pensioensparen, na aftrek van de kosten? De FSMA ontwikkelde een tool waarmee je dat kan berekenen.

Vergelijken loont

Je doet er dus goed aan om de verschillende aanbieders te vergelijken. Op het einde van de rit kan het verschil tussen de duurste en goedkoopste aanbieder tot duizenden euro’s oplopen.

De kosten zijn natuurlijk niet het enige wat telt. Het is niet omdat een bank of verzekeraar vandaag de voordeligste tarieven aanbiedt, dat ze dat over vijf, tien of vijftien jaar nog steeds zal doen.

Het rendement dat de bank of verzekeraar behaalt, speelt natuurlijk ook een sleutelrol in de uiteindelijke opbrengst. Een lagere instapkost en beheerskost is mooi meegenomen, maar als het rendement lager ligt, dan heeft dat ook een grote impact op je uiteindelijke pensioenpot.

Alternatieven voor pensioensparen?

Met de kosten en fiscaliteit in het achterhoofd rijst de vraag of zelf beleggen of sparen een betere optie kan zijn, of minstens een interessante aanvulling. Beide hebben hun voor- en nadelen, en het is belangrijk om de verschillen te begrijpen voor je een keuze maakt.

Zelf beleggen geeft je volledige controle over je investeringen, als je dat risico kan en wil nemen. Je kunt je geld spreiden over aandelen, obligaties, vastgoed en andere activa. Dit betekent dat je geen instap- of beheerskosten betaalt (tenzij je bijvoorbeeld in fondsen belegt), en je hebt de flexibiliteit om te investeren in wat jij denkt dat het beste is. Echter, beleggen brengt ook risico's met zich mee.

De markten kunnen stevig schommelen, en zonder de juiste kennis en strategie kun je geld verliezen. Bovendien profiteer je niet van de fiscale voordelen van pensioensparen. Beleggen komt tot slot ook met kosten, zoals transactiekosten en eventuele bewaarlonen.

Een andere optie is om zelf een spaarplan op te zetten. Dit is de veiligste manier om te sparen voor je pensioen. Dat komt omdat je spaargeld niet onderhevig is aan de grillen van de markt. Bovendien is je kapitaal tot een bepaald bedrag ook beschermd, in tegenstelling tot beleggen. De keerzijde is dat je opnieuw de fiscale voordelen mist die gekoppeld zijn aan pensioensparen.

De gulden middenweg is misschien de beste aanpak: een combinatie van fiscaal voordelig pensioensparen, sparen en beleggen. Door te diversifiëren spreid je je risico's en heb je tegelijk de mogelijkheid om te profiteren van fiscale voordelen, én de potentieel hogere rendementen van beleggingen.

Conclusie?

Pensioensparen kan aantrekkelijk zijn vanwege de fiscale voordelen en het gespreid opbouwen van een kapitaal voor je oude dag. Toch is het belangrijk om de kosten en mogelijke rendementen grondig te vergelijken en te overwegen. Een goed geïnformeerde beslissing kan je duizenden euro's opleveren op lange termijn.

Combineer pensioensparen met sparen en eventueel beleggen. Pensioensparen is niet de enige manier om een comfortabele oude dag te verzekeren. Met de juiste aanpak kan het wel een waardevolle aanvulling zijn op je totale financiële strategie.