Hoe kinderen en jongeren leren een budget maken?

Slim omgaan met geld is meer dan alleen kennis hebben over geldzaken. Iemand kan dan wel perfect uitleggen wat een obligatie is, of hoe inflatie ontstaat. Dat betekent nog niet dat hij of zij ook voldoende spaart of goed op uitgaven let. Het gaat dus niet alleen over ‘wat weet ik over geldzaken?, maar ook over ‘hoe sta ik tegenover geldzaken?’ en ‘hoe ga ik om met geldzaken?’.

Een van de manieren om met geld te leren omgaan is door gebruik te maken van een budget. Als je weet wat en wanneer er precies binnen- en buitengaat, dan krijg je een veel beter zicht op je financiële toekomst én op je werkpunten. Cijfers zwart op wit zien, helpt ook rationele beslissingen te maken in plaats van louter het buikgevoel te volgen.

Een budget beheren kan je leren aan je kind, als hij of zij iets ouder is (bijvoorbeeld vanaf 10-12 jaar). Maar ook kleine kinderen kan je al een zekere notie van geldbeheer bijbrengen. Bijvoorbeeld door hen te leren om hun zakgeld niet te laten slingeren en het op een vaste plek te bewaren.

Enkele praktische tips en aandachtspunten als je je kind leert budgetteren

1. Begin met de basis

Kent je kind het verschil tussen eenmalige en regelmatige uitgaven? Begrijpt hij of zij hoe je kan sparen om doelen op korte en lange termijn te bereiken? En hoe je uitgaven kan prioriteren op basis van nut en noodzaak? Zo niet, dan is het goed om je kind eerst die basics bij te brengen.

Als je kind er nog geen krijgt, dan is dit misschien een goed moment om te starten met zakgeld geven. Is je kind al wat ouder, dan kan je ook een bankrekening openen. Op die manier kan je kind een aantal financiële vaardigheden onder de knie krijgen, zoals een bankkaart leren gebruiken, saldo raadplegen of een overschrijving uitvoeren. En je kan gemakkelijk mee zijn of haar uitgaven in de gaten houden.

2. Betrek ze bij het gezinsbudget

De beste manier om kinderen te leren budgetteren, is hen een levensecht voorbeeld te geven van hoe het werkt. Betrek ze daarom bij je eigen gezinsbudget. Begin eenvoudig, door ze bijvoorbeeld te laten deelnemen aan je maandelijkse budgetbespreking met je partner, of door samen je budget door te nemen als je alleenstaand bent.

Het idee is om hen te laten begrijpen hoe geld binnenkomt, en hoe het wordt verdeeld over de verschillende uitgavenposten: boodschappen, medische kosten, belastingen, huur of hypotheek, investeringen, uitjes ... Tegelijk leert je je kind dat niet alle uitgaven gelijk zijn: sommige uitgaven zijn noodzakelijk en prioritair, sommige uitgaven doe je als investering voor later, andere uitgaven zijn dan weer voor het plezier.

Door hen te betrekken, leerf je hen begrijpen dat elke euro telt. En dat als het geld op is, het ook écht op is. Dit laat hen nu al toe om in te zien hoe belangrijk het is om later niet meer uit te geven dan ze verdienen.

Voor een deel van de ouders ligt het moeilijk om het financieel budget open en bloot op tafel te leggen, en dat is helemaal oké. Als je je financiële situatie liever niet deelt, kan je altijd met een fictief budget precies dezelfde boodschappen bijbrengen aan je kind.

3. Help hen hun eigen geld te beheren

Of ze nu zakgeld krijgen, een bijbaantje hebben of een tante die hen af en toe wat toeschuift: je kind heeft waarschijnlijk al wat geld in kas. Het bedrag is misschien niet veel, toch biedt het al een mooie opportuniteit om je kind zijn eigen budget te laten opstellen en beheren.

Help hem of haar verschillende budgetcategorieën te bepalen (op maat van je kind) en hoeveel van hun geld in elke categorie te stoppen. Budgetcategorieën kunnen bijvoorbeeld zijn: kleding, uitgaan met vrienden, sportclub, giften aan een goed doel, enzovoort. Vraagt je kind niet om geld voor die uitstap met vrienden, omdat je kind al proactief geld opzij zette? Dan zit je op het juiste spoor!

Als je kind bepaalde plannen heeft (bijvoorbeeld een grote reis maken als hij of zij 18 is), dan kan je ook maandelijkse spaardoelen aan het budgetoverzicht toevoegen.

Een budget opstellen hoeft overigens niet op papier of in een spreadsheet. Apps zoals Money Lover, Spendee, BudgetSmart, Wally of Spenfit bieden leuke alternatieven voor jongeren (en volwassenen).

4. Vergelijk de verwachte met de werkelijke inkomsten en uitgaven

Een budget opstellen is één ding, het opvolgen is iets heel anders. Daarom kan het nuttig (en leuk) zijn om een maandelijkse check te doen tussen de verwachte inkomsten/uitgaven en de werkelijke inkomsten/uitgaven. Dat kan bijvoorbeeld met een sjabloon dat je elke maand hergebruikt. Zo kan je kind zien hoe goed hij of zij zich aan zijn budget houdt en of de eventuele maandelijkse doelen bereikt zijn.​