Deeltijds werken: wat gebeurt er met je loon en pensioen?

Ongeveer 1 op 4 loontrekkenden werkt deeltijds in België, blijkt uit cijfers van Statbel. Vooral vrouwen kiezen voor deeltijds: 42,8% tegenover 12,6% bij mannen. De belangrijkste drijfveren om deeltijds te werken is omwille van de zorg voor kinderen of afhankelijke personen, omdat de job enkel deeltijds wordt aangeboden of om andere persoonlijke of familiale redenen. Werksfeer of -omstandigheden, stress, bedrijfseconomische redenen of brugpensioen worden het minst aangehaald als reden om deeltijds te werken.

Vrijwillig deeltijds werken kan als werknemer op tijdelijke basis via tijdskrediet of thematische verloven (zoals ouderschapsverlof), of via een landingsbaan (eindeloopbaantijdskrediet). Zo’n eindeloopbaantijdskrediet is een oplossing voor werknemers die het aan het einde van hun loopbaan rustiger aan willen doen. Dit soort verloven geeft je recht op een uitkering, als je aan de voorwaarden voldoet. Maar je kan ook permanent (of voor langere tijd) kiezen om deeltijds te gaan werken. 4/5 werken is in ons land de populairste vorm van deeltijds werk.

Wat zijn de (financiële) gevolgen van vrijwillig deeltijds werk als werknemer?

Brutoloon daalt, maar netto-inkomen daalt niet evenredig

Minder werken betekent minder verdienen. Net zoals een voltijdse medewerker word je als deeltijdse medewerker betaald volgens het aantal gepresteerde uren. Je mag niet gediscrimineerd worden en moet dus evenveel per uur verdienen als een voltijdse werknemer. Een maandloon van bijvoorbeeld 2.500 euro bruto bij voltijds werk wordt bij 4/5 2.000 euro bruto. Hetzelfde principe geldt overigens voor vakantiegeld en in regel ook voor een eventuele eindejaarspremie of dertiende maand (in de praktijk zal er vaak een pro rata premie zijn, maar soms kan de berekeningswijze licht afwijken).

Stap je over van voltijds naar 4/5, dan zullen je bruto-inkomsten dus een vijfde lager zijn. Let wel: dat betekent niet dat je loon, vakantiegeld en eindejaarspremie netto ook exact een vijfde lager zullen zijn. De belastingtarieven en belastingvrije sommen zijn dezelfde voor deeltijdse en voltijdse werknemers, maar toch verschilt de eigenlijke belastingdruk. Hoeveel van je loon voor de fiscus is, wordt onder meer beïnvloed door de hoogte van je brutoloon en je gezinssituatie. Het belastingtarief werkt met progressieve schijven. Naarmate het brutoloon daalt, kan je nettoloon verhoudingsgewijs hoger worden.

Het is dus goed mogelijk om bijvoorbeeld 20% minder brutoloon te krijgen en slechts 15% minder nettoloon te ontvangen. Hoeveel het nettoverschil precies bedraagt, is echter een complexe berekening. Nieuwsgierig naar je persoonlijke situatie? Dan kan je gebruikmaken van een netto-brutocalculator van bijvoorbeeld SD Worx, of de berekening laten maken via je werkgever.

Wat met vakantiedagen?

Ga je van voltijds naar 4/5, dan krijg je wel 1/5 minder vakantiedagen (op voorwaarde dat die 4/5 gepresteerd wordt op 4 dagen, en voltijds op 5 dagen).

Op de wettelijke feestdagen blijf je recht hebben als je deeltijds werkt. Maar als een feestdag of vervangingsdag op een dag valt waarop je als deeltijdse werknemer niet zou hebben gewerkt (maar als voltijdse werknemer wel), dan hoeft je werkgever deze dag niet te betalen. Tenzij je een variabel uurrooster hebt: dan wordt er wel rekening mee gehouden in de berekening van je maandloon en betaalt je werkgever de feestdag. Hoeveel je voor deze feestdag betaald krijgt, wordt berekend op basis van wat je de voorbije 4 weken gemiddeld verdiende. Je hebt sowieso net als voltijdse collega’s recht op klein verlet tijdens dagen waarop je normaal gezien zou werken.

Wat met maaltijdcheques?

Maaltijdcheques worden toegekend per gewerkte dag, ongeacht de duur van de prestatie. Dat betekent dat je voor een halve dag werk (omdat je deeltijds werkt of een halve dag verlof nam) ook een maaltijdcheque ontvangt. Als je bijvoorbeeld 4/5 werkt in een regime waarbij je 1 volledige dag niet werkt, dan krijgt je 4 maaltijdcheques. Werkt je 4/5 in een regime waarbij je 2 halve dagen niet werkt, dan krijgt je 5 maaltijdcheques.

Hierdoor kan het zijn dat een deeltijdse werknemer evenveel maaltijdcheques krijgt als een voltijdse collega. Daarom voorziet de wet voor de werkgever ook een alternatieve berekeningswijze die rekening houdt met de effectief geleverde prestaties van de werknemer. Zo kan de werkgever een deeltijdse werknemer toch minder maaltijdcheques geven. Dat mag wel alleen als de werkgever deze alternatieve berekeningswijze heeft opgenomen in een cao of het arbeidsreglement.

Opgelet voor je wettelijk en je aanvullend pensioen

Je inkomen (loon, maaltijdcheques, dertiende maand, …) en vakantiedagen zijn niet de enige aspecten om rekening mee te houden wanneer je eraan denkt om deeltijds te werken. Als voltijdse werknemer bouw je pensioenrechten op voor elke dag dat je werkt. Werk je deeltijds, dan bouw je geen pensioenrechten op voor de (halve) dagen dat je niet werkt. Je pensioen zal dan in principe kleiner zijn dan wanneer je voltijds zou werken.

Een oplossing is dan om deeltijds te werken via tijdskrediet of thematische verloven (zoals ouderschapsverlof). Die hebben allemaal bijzondere regels en voorwaarden, waardoor je tóch pensioenrechten opbouwt. Sommige periodes worden volledig gelijkgesteld voor de opbouw van je pensioen, andere niet. Zeker als je tijdelijk deeltijds wil werken (bijvoorbeeld om meer bij de kinderen te zijn), kan het financieel interessanter zijn om een thematisch verlof te nemen.

Goed om weten: de wettelijke pensioenleeftijd voor voltijdse en deeltijdse medewerkers is dezelfde. Deeltijds werken betekent dus niet dat je pas later op pensioen kan, tenzij je kiest om minder dan 1/3 te werken.

De gevolgen voor je eventuele groepsverzekering (je aanvullend pensioen) hangen af van het type groepsverzekering dat je werkgever aanbiedt:

• Bij een groepsverzekering met vaste bijdragen betaalt de werkgever een vaste premie in functie van het salaris of een forfait. Bij deeltijds werken wordt het voltijdse salaris dan herleid (bijvoorbeeld 20% minder als je van voltijds naar 4/5 gaat). Op dit afgeleide resultaat wordt dan de premie berekend.
• Bij een groepsverzekering met vaste prestatie is het eindkapitaal vastgelegd en wordt de benodigde premie daarvan afgeleid. Bij deeltijds werken wordt het verzekerd kapitaal (of de verzekerde rente) berekend op basis van het voltijdse salaris (of voltijdse forfait). Vervolgens wordt dit bedrag proportioneel aangepast volgens de tewerkstellingsgraad. Bij deeltijds werk zal je dus een hogere premie betalen.

Wat als je werkloos wordt?

Als je werkloos wordt in de periode dat je deeltijds werkt, zal je werkloosheidsuitkering berekend worden op een aantal gepresteerde (of gelijkgestelde) werkdagen, gedurende een bepaalde referteperiode. Je hebt dus als deeltijdse medewerker geen recht op een volledige werkloosheidsvergoeding. Kies je om deeltijds te werken via tijdskrediet of thematische verloven, dan kan je wel een volledige werkloosheidsuitkering krijgen.

Wat met vervoerskosten?

Je hebt recht op - verhoudingsgewijs - dezelfde bijdrage voor vervoerskosten van je werkgever als voltijdse werknemers. Al kan dat verschillen naargelang de vervoerswijze, je arbeidsregime (hoeveel dagen je per week werkt) en de sectorale afspraken. Maak je gebruik van het openbaar vervoer? Dan is het goed om weten dat er speciale abonnementen bestaan voor deeltijdse werknemers.

Wat met een bedrijfswagen of salariswagen?

Wat er met je salariswagen gebeurt als je deeltijds gaat werken, hangt af van de car policy van je werkgever. Bedrijven voorzien meestal dat het recht op een salariswagen vervalt vanaf een bepaalde grens, bijvoorbeeld als je halftijds werkt. De kosten van een bedrijfswagen voor de werkgever kunnen namelijk stijgen omdat je meer privé-kilometers kan doen. Sommige bedrijven voorzien ook het behoud van het recht op een bedrijfswagen, mits de deeltijdse werknemer een bepaalde financiële bijdrage betaalt.

Wat met ambtenaren?

Voor ambtenaren kunnen de regels afwijken van de privésector. Net als bij werknemers betekent minder werken, minder salaris. Maar er zijn andere mogelijkheden om deeltijds te werken, en die komen telkens met een eigen set aan regels en (financiële) gevolgen. Ben je ambtenaar, dan kan je meer info inwinnen bij je HR-dienst.